ДА СЕ ОСЛОБОДИ МОЌТА НА ЗНАЕЊЕТО, ДА СЕ ЗАПРЕ НАЈГОЛЕМИОТ УБИЕЦ НА СВЕТОТ: КАРДИОВАСКУЛАРНИТЕ БОЛЕСТИ

Светскиот ден на срцето е потсетник за сите ширум светот да се грижат за своите срца. Овогодинешната кампања се фокусира на клучниот чекор: да ги запознаеме нашите срца!

 

ЗНАЕЊЕТО И РАЗБИРАЊЕТО СЕ КЛУЧНИ ЗА ГРИЖАТА ЗА ЗДРАВЈЕТО НА СРЦЕТО

Кардиоваскуларните болести (КВБ) се убиец број еден во светот; тие предизвикуваат повеќе од 18,6 милиони смртни случаи годишно.

Кардиоваскуларните заболувања се група на болести кои го зафаќаат срцето или крвните садови (вените и артериите). Повеќе луѓе ширум светот умираат од кардиоваскуларни болести отколку од која било друга причина. Од овие смртни случаи, 85% се предизвикани од коронарна срцева болест (на пример, срцев удар) и цереброваскуларни болести (на пример, мозочни удари) и најмногу ги погодуваат земјите со низок и среден стандард.

Дали знаевте дека вашето срце е со големина на вашата тупаница и е најсилниот мускул во вашето тело?

• Почнува да чука околу три недели откако сте зачнати.
• За 70 години од животот твоето срце ќе чука две и пол милијарди пати.
• Иако е импресивно и силно, вашето срце може да стане ранливо и поради факторите на ризик како што се пушењето, дијабетесот, холестеролот, нездравата исхрана или животот со висок крвен притисок.
• Вашиот кардиоваскуларен систем, исто така, може да биде ослабен поради веќе постоечка срцева болест и други физиолошки фактори, вклучувајќи хипертензија или висок холестерол во крвта.

НЕГАТА НА СРЦЕТО ЗАПОЧНУВА СО РАЗБИРАЊЕ НА РИЗИЦИТЕ!

Многу фактори на ризик се поврзани со коронарна срцева болест и мозочен удар. Некои фактори, како што се возраста, полот и семејната историја, не можат да се променат, додека други се променливи, како физичка активност, исхрана, пушење или консумирање алкохол. Ако имате некој од факторите на ризик, не мора да значи дека ќе развиете кардиоваскуларна болест, но колку повеќе фактори на ризик имате, толку е поголема веројатноста за развој на кардиоваскуларни болести. Затоа е важно да ги знаете овие ризици и навреме да ги отстраните или намалите.

ХОЛЕСТЕРОЛ

Нашиот црн дроб произведува холестерол, кој е неопходен за производство на хормони и соединенија кои му се потребни на нашето тело. Како што се зголемува холестеролот во исхраната, вишокот може да предизвика стеснување на артериите и блокирање на протокот на крв, што доведува до коронарно заболување на срцето но и други кардиоваскуларни болести. Само анализа на крвта може да го одреди нивото на холестерол.

Се проценува дека зголемениот холестерол предизвикува 2,6 милиони смртни случаи годишно (4,5% од вкупниот број) и се поврзани со срцеви заболувања и мозочен удар. Кога холестеролот се акумулира во нашите артерии, се формира холестеролска плоча.

ДОБРО, ЛОШО…

Холестеролот се состои од липопротеини со висока густина (HDL) кај народот познат како добар и липопротеини со мала густина (LDL) кај народот познат како лош холестерол, а соодносот на добар и лош холестерол е важен за развој на срцеви заболувања, дијабетес и мозочен удар. Липопротеините со ниска густина (LDL) се транспортен медиум преку кој холестеролот патува низ телото. Кога се премногу тие честички на LDL холестерол во крвта може да формираат наслаги кои ги стеснуваат артериите, го блокираат протокот на крв, па дури и се распаѓаат и доведуваат до срцев или мозочен удар. Добриот ХДЛ го собира холестеролот од целото тело и го враќа во црниот дроб за елиминација.

Сите упатства укажуваат на потребата од одржување на здрава телесна тежина, интегрирање на вежбањето во нашиот животен стил и откажување од пушење како некои од клучните чекори за ограничување на влијанието на неурамнотежениот холестерол. Нашите навики во исхраната се директно поврзани со ризикот од срцеви заболувања. Лековите како што се статините можат да помогнат во контролата на вишокот холестерол и неговите потенцијално штетни ефекти. Начинот на живот и генетиката исто така играат улога, така што информираноста за факторите на ризик е важен прв чекор.

Холестеролот не е единствената масна супстанција на која треба да внимавате: нивото на триглицериди исто така може да биде високо поради прекумерното внесување на масти и шеќер, а со текот на времето може да доведе и до стеснување на артериите. Затоа, HDL и LDL се важен дел од приказната за масните материи во телото, но не и единствениот. Тестовите на крвта кои го одредуваат нашиот сооднос на HDL и LDL даваат важни информации за нивото на триглицериди.

ДИЈАБЕТЕС

Дијабетесот е голема глобална закана за здравјето. Погодува 1 од 11 возрасни… 425 милиони луѓе ширум светот.

Луѓето кои живеат со дијабетес имаат двојно поголема веројатност да развијат и да умрат од кардиоваскуларни болести. Дијабетесот е голема глобална здравствена закана; влијае на 1 од 11 возрасни; 425 милиони луѓе, а вкупниот број ќе се зголеми на 629 милиони до 2045 година. Дијабетес тип 2 сочинува приближно 90% од сите луѓе со дијабетес. Сите оние кои живеат со дијабетес се изложени на зголемен ризик од кардиоваскуларни болести (КВБ) поради што превенцијата на КВБ е врвен приоритет.

Зошто луѓето со дијабетес имаат двојно поголема веројатност да доживеат срцев или мозочен удар отколку возрасните без дијабетес?

Дијабетесот може да ги оштети вашите крвни садови и нерви, луѓето со дијабетес тип 2 може да имаат и висок крвен притисок, висок холестерол или прекумерна тежина. Ова ги зголемува шансите за добивање срцеви заболувања. Колку подолго живеете со дијабетес, толку е поголем ризикот од срцеви заболувања и мозочен удар.

За возрасни постари од 60 години, дијабетес тип 2 и кардиоваскуларни болести го намалуваат животниот век во просек за 12 години.

За КВБ и дијабетес тип 2

Дијабетесот е метаболно нарушување кое се карактеризира со високи вредности на шеќер во крвта, отпорност на инсулин и релативен недостаток на инсулин. Долгорочните компликации на високиот шеќер во крвта вклучуваат срцеви заболувања, мозочни удари и дијабетична ретинопатија, што може да резултира со слепило, откажување на бубрезите и слаб проток на крв во екстремитетите што може да доведе до ампутации.

Оние кои живеат со дијабетес тип 2 имаат двојно поголема веројатност да умрат од срцеви заболувања и мозочен удар во споредба со луѓето без дијабетес. Се проценува дека на глобално ниво дури 212,4 милиони луѓе или половина од сите луѓе на возраст од 20 до 79 години со дијабетес не се свесни за својата болест и сите овие луѓе имаат зголемен ризик од кардиоваскуларни болести.

Поради сето горенаведено, исклучително е важно да се спречи КВБ кај луѓето со дијабетес и да се посвети посебно внимание на факторите на ризик за КВБ како што се пушењето, хипертензијата и покачени липиди-масти во крвта.

 

КАРДИОВАСКУЛАРНИ БОЛЕСТИ И КОРИСТЕЊЕ НА ТУТУН

Во светот, повеќе од 1 од 10 смртни случаи од кардиоваскуларни болести се предизвикани од пушење. Приближно 1,2 милиони смртни случаи се предизвикани од изложеност на пасивно пушење.

Тутунот предизвикува околу 6 милиони смртни случаи годишно и е главен ризик за развој на срцеви заболувања – исто така е ризик што може да се спречи. Приближно 1,2 милиони смртни случаи се предизвикани од изложеност на пасивно пушење.

ВЛИЈАНИЕ НА ТУТУН

Болестите на белите дробови и ракот се поврзани со пушењето тутун, но дали знаевте дека пушењето исто така го зголемува ризикот од кардиоваскуларни болести (КВБ) или срцеви заболувања? Жените пушачи имаат 25% поголем ризик од срцеви заболувања од машките пушачи.

Пушењето е водечки фактор на ризик за КВБ што може да се спречи (на пример, коронарна артериска болест и цереброваскуларна болест). Загрозени се и невините случајни минувачи: речиси 6 милиони луѓе умираат од пушење или изложување на пасивно пушење, што претставува 6% од жените и 12% од мажите ширум светот секоја година.

Пушењето или џвакањето тутун ги оштетува крвните садови, привремено го зголемува крвниот притисок и ја намалува толеранцијата за вежбање. Со намалување на количината на кислород што може да го носи нашата крв, употребата на тутун го зголемува ризикот од згрутчување на крвта, што исто така може да доведе до мозочен удар и ненадејна смрт. Ризикот од нефатален срцев удар се зголемува за 5,6% за секоја испушена цигара, дури и со само една до две цигари дневно!

Тутунските производи вклучуваат различни форми (на пример, лулиња, пури, тутун за водоено луле) и сите форми се штетни. Еве неколку факти за употребата на тутун:

• Свеста за врската помеѓу пушењето и кардиоваскуларните болести останува ниска во многу делови од светот. Повеќе од 80% од 1,3 милијарди корисници на тутун во светот живеат во земји со низок и среден стандард. Повеќе од 80% од смртните случаи кај возрасните предизвикани од пасивно пушење се предизвикани од срцеви заболувања.
• Во повеќето земји ширум светот каде биле извршени истражувања, потврдено е дека мнозинството пушачи сакаат да се откажат од пушењето. Откажувањето од пушење на поодмината возраст сè уште се исплати: кај пушачите кои се откажале од 66 години, мажите добиле до две години живот, а жените до 3,7 години.

 

ПРЕКИНУВАЊЕ СО ПУШЕЊЕ: ПРИДОБИВКИ

Непосредните и долгорочните придобивки од откажувањето од пушење вклучуваат нормализирање на крвниот притисок и отчукувањата на срцето, заштедата во домаќинството и намалувањето на пасивното пушење за сите, особено за ранливите групи – децата и бремените жени. На пример, по една година, ризикот од коронарна срцева болест е приближно половина од оној на пушачот, а по 15 години, ризикот од коронарна срцева болест е ист како оној на непушач.

 

Д-р Горан Николов,

Спец. интернист – кардиолог